Podstawowe informacje o bohaterze
Walery to tytułowa postać Powrotu posła Juliana Ursyna Niemcewicza. Bohater jest pokazany w pozytywnym świetle, uosabia młodego szlachcica patriotę. Jest synem Podkomorzego i Podkomorzyny oraz ukochanym i przyszłym mężem Teresy. Ma dwóch braci, którzy tak samo jak on służą krajowi (nie występują w utworze, są tylko wspomniani).
Charakterystyka
Postać Walerego scharakteryzowana jest słowami jego samego, jak i innych bohaterów – zarówno Podkomorzego i Podkomorzyny, jak i Teresy. Bohater przedstawiony został jako wzorowy obywatel i patriota, a dodatkowo także jako czuły i wierny kochanek.
Walery jest posłem podczas obrad Sejmu Wielkiego i aktywnie uczestniczy w życiu politycznym Rzeczpospolitej. Dowiadujemy się, że bierze udział w przygotowaniu nowych praw. Ze względu na wymowę utworu, jego cel i moralizatorski charakter należy przyjąć, że chodzi tu o projekt Konstytucji 3 Maja. Poglądy polityczne Walerego są tożsame z poglądami jego ojca i przedstawiają rzeczywisty program obozu reform, czyli jednego ze stronnictw, które brało udział w obradach Sejmu Wielkiego. Głównymi punktami programu były zniesienie niekorzystnych dla polityki wewnętrznej kraju przywilejów szlacheckich (zwłaszcza wolnej elekcji i liberum veto) oraz umocnienie pozycji państwa na arenie międzynarodowej (poprzez powiększeni armii i zawieranie sojuszy z państwami ościennymi). Także obyczajowość bohatera stanowi wzór do naśladowania. Jest on zestawiony z Szarmanckim. Pierwszy dba o dobro kraju i cnoty obywatelskie, drugi wyłącznie o siebie. Kiedy Szarmancki opowiada Waleremu o swoich podróżach po Europie, ten krytykuje jego postawę:
Powiem: że to bez zysku żadnego jeżdżenie / Wymówić chyba może wiek, niedoświadczenie. Odtąd innym winieneś zatrudnić się celem: / Pamiętać, żeś Polakiem, żeś obywatelem, / Żeś najpierwsze twe winien ojczyźnie usługi.
O ile ojczyzna jest najważniejsza, tak dom dla Walerego jest rodzinnym gniazdem. Kojarzy go z ciepłem, czułością i opiekuńczością. Wyniósł z niego jasno określony system wartości i dla rodziców ma wiele wdzięczności i szacunku. Kiedy powraca do rodzinnej posiadłości i wita się z rodzicami, mówi między innymi:
Ach! Możnaż komu / Bez czułego wzruszenia zbliżyć się do domu, / Uźrzyć te lube szczyty, gdzie się człek urodził, / Te lipy, te lipy pod którymi w dzieciństwie się chłodził; / Myślić, że się zbliżają chwile pożądane, / W których uściska ojca i matkę kochanę: / Któż się wtenczas nie wzruszy, któż się nie rozkwili?
Bohater jest wiernym i szczerym kochankiem. Jego miłość do Teresy ma podłoże uczuciowe. Pozbawiona jest podtekstu materialnego, tak jak w przypadku par Teresa i Szarmancki lub Starościna i Gadulski. Więcej – młodzi są skłonni zrezygnować z posagu od ojca panny młodej, byle tylko ten pobłogosławił ich małżeństwo. Pomaga im w tym też dobry ojciec – Podkomorzy:
[mówi do Starosty] O cóż chodzi? Mówiłem z samego początku, / Że Walery się zrzeka posagu, majątku: / Zapisz go Waćpan, komu zdawać się będzie; / U mnie szczęście mych dzieci w najpierwszym jest względzie.
Waleremu nie są również obce cnoty o rodowodzie rycerskim. Grożąc pojedynkiem, odbiera Szarmanckiemu portret Teresy, w którego posiadanie ten wszedł bez jej zgody.