Typ liryki
Mamy do czynienia z typem liryki bezpośredniej, ale jest to także liryka zwrotu do adresata, ponieważ kilkakrotnie podmiot liryczny mówi do Muzy.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiotem lirycznym najprawdopodobniej jest artysta, poeta (nie mylić z Wisławą Szymborską), ktoś, kto wypowiada się w imieniu wszystkich poetów czy ogólniej literatów („Ryczącej publiczności poskąpiłaś nam”). Swój monolog do Muzy wypowiada tuż przed rozpoczęciem tytułowego wieczoru autorskiego.
Sensy utworu
Podmiot liryczny w dość drwiący sposób mówi oczywistą prawdę: poezja jest kompletnie nieprzydatna człowiekowi XX wieku, nikt nie potrafi jej docenić. Wiersz stanowi refleksję nad współczesną literaturą, poezją, która gdzieś znika, pozostaje na marginesie, ponieważ nie jest widowiskowa, efektywna. Współczesny człowiek potrzebuje emocji, wciąż nowych wrażeń, ryku, zgiełku i huku:
[…] tylko na bokserskim meczu. / Dantejskie sceny tylko tam.
Korzystanie z tanich widowisk podmiot liryczny nazywa „wniebobraniem”. Człowiek współczesny nie marzy o kontemplacji, wyciszeniu i nie skupia się na słowach. Ludzie XX wieku nie potrafią korzystać ze sztuki wysokiej, robią to rzadko i jak gdyby od niechcenia:
Dwanaście osób jest na sali, […] / Połowa przyszła, bo deszcz pada, / reszta to krewni.
Bycie poetą kojarzy się z niepopularnością, bo nie pokazuje się publiczności czegoś widowiskowego, czegoś ekscytującego, a skazuje się ją na myślenie, zastanawianie się nad życiem i egzystencją, często porusza się tematy niewygodne, trudne:
Nie być bokserem, być poetą, / mieć wyrok skazujący na ciężkie norwidy […]
Tworzy się poezję, by znaleźć odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania, skłonić do myślenia siebie i innego, zatrzymać się na chwilę. Tymczasem człowiek współczesny pragnie krótkotrwałych emocji, sztucznie wywołanych wrażeń, chwilowej fascynacji. Dlatego też apostrofy do Muzy wydają się być ironiczne, są drwiną, bo przecież pracy poety i jego „żałosnego” natchnienia nikt nie potrzebuje. Pojawia się tu również problem związany z niedocenianiem pracy poety. Ostatnie słowa kojarzą się z westchnieniem, z jakimś smutkiem, że oto pisze się wiersze w pewnym trudzie, a nikt tego nie zauważa, nie spostrzega pracy i emocji, które wkłada się w tworzenie poezji.
Wiersz Szymborskiej, jak wiele jej tekstów, napisany został z odrobiną drwiny i ironii, ale stanowi poważną refleksję nad kondycją współczesnego człowieka i jego stosunku do sztuki wysokiej.
Kontynuacje i nawiązania
Motyw poety
- Horacy Pieśń III, 30 [Exegi monumentum aere perennius]
- Jan Kochanowski Pieśń XXIV, Księga II [Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony]
- Adam Mickiewicz Dziady, cz. III
- Juliusz Słowacki Kordian
- Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia
- Kazimierz Przerwa-Tetmajer Evviva l’arte!
- Stanisław Przybyszewski Confiteor
- Julian Tuwim Do krytyków
- Władysław Broniewski Poezja
Bibliografia przedmiotowa
- M. Antoszewska-Tuora, Niektórzy lubią Szymborską: mały przewodnik po twórczości, Warszawa 1996.
- S. Balbus, Świat ze wszystkich stron świata: o Wisławie Szymborskiej, Kraków 1996.
- T. Nyczek, Tyle naraz świata: 27 x Szymborska, Kraków 2005.