Poezja Szymborskiej - Z nieodbytej wyprawy w Himalaje

Typ liryki

Wiersz pochodzi z tomu Wołanie do Yeti i należy do liryki inwokacyjnej, bezpośredniej, o czym świadczy zastosowana forma zaimka: „u nas” oraz zastosowanie czasowników w 1 os. l. m.: „dziedziczymy”, „mamy”, „zapalamy” i czasownika w 1 os. l. p.: „wołam”.

Podmiot liryczny i jego kreacja

Podmiot liryczny jest przedstawicielem ludzkości, w imieniu której przemawia. Jawi się jako ktoś, kto okiem znawcy patrzy na ludzkość i jej osiągnięcia, dokonuje oceny dorobku cywilizacyjnego zarówno materialnego, jak i duchowego. Ten dorobek, o którym opowiada „człowiekowi śniegu” jest powodem do dumy („Szekspira mamy”, „na skrzypcach gramy”), ale też do wstydu (zbrodnie, kłamstwa, dzieci rodzone na ruinach). Cały czas kieruje swój monolog do Yeti, który jest dla niego zagadką i tajemnicą. Podmiot liryczny chce go poznać i zachęca go do zejścia w dół. Opowiada „człowiekowi z gór” o rzeczach przyziemnych, jak zapalanie światła, jedzenie, ale i o zdobyczach nauki i kultury, z których ludzkość może być dumna. Zwracając się do Yeti używa wyważonej, spokojnej perswazji.

Sensy utworu

Yeti to legendarny „człowiek śniegu”, którego podobno niektórzy ludzie widzieli, ale nie jest to do końca pewne i poparte jakimiś dowodami (najwyżej sfotografowano duże ślady pozostawione na śniegu przypominające odcisk ludzkich stóp), dlatego traktuje się motyw Yeti jako fantastyczny. Chęć spotkania z Yeti symbolizuje odwieczne dążenie człowieka do poznania wszystkich tajemnic świata, tego, co nieodkryte i jeszcze nienazwane. Może też być symbolem tęsknoty człowieka do niczym nieskrępowanej wolności, chęci uwolnienia się od zdobyczy cywilizacji, które ograniczają go. Świat ludzi w pojęciu podmiotu lirycznego jest uporządkowany („dwa a dwa to cztery” – czwórka jest symbolem doskonałości). Jest dumny z osiągnięć kultury, nawet tych najprostszych (parafraza słów z piosenki ludowej o czerwonym jabłuszku przekrojonym na krzyż). „Wołanie do Yeti”, które wygłasza podmiot liryczny, broni ludzkiej cywilizacji. Utwór jest dowodem, że człowiek będzie ciągle zdziwiony światem i istnieniem rzeczy, których jeszcze nie zdołał poznać. Ten świat jednak nie jest przyjazny ludziom, dlatego Yeti uciekł w góry, bo tam czuje się bezpiecznie.

Budowa i język utworu

Wiersz składa się z siedmiu strof o różnej długości wersów. Utwór, oprócz pierwszej strofy, ma charakter apostroficzny. Środki językowe, co jest typowe dla poezji Szymborskiej, są oszczędne, ale starannie dobrane. Zastosowała poetka:

• wiele epitetów,
  • rozprutym […] niebie
  • czerwone jabłuszko
• metafory
  • Pustynia chmur przebita.
• oksymorony
  • Uderzenie w nic.
  • Echo – biała niemowa.
• synekdochę
  • Szekspira mamy.

Kontynuacje i nawiązania

Fantastyka w literaturze:

• William Szekspir Sen nocy letniej
• Adam Mickiewicz Ballady i romanse
• Juliusz Słowacki Balladyna
• Stanisław Wyspiański Wesele
• Bolesław Leśmian Dusiołek; Dziewczyna
• Jerzy Żuławski Trylogia księżycowa
• Stanisław Lem Bajki robotów; Niezwyciężony; Opowieści o pilocie Pirxie
• Tadeusz Rittner Życie sen; Między nocą a brzaskiem
• Jacek Dukaj Katedra

Bibliografia przedmiotowa

• J. Majda, Świat poetycki Wisławy Szymborskiej, Kraków 1996.