Motyw śmierci - Motyw śmierci w malarstwie

Frans Hals Młodzieniec trzymający czaszkę

Holenderski artysta namalował portret młodzieńca, który trzyma w jednej dłoni czaszkę, a drugą dłoń wyciąga w naszą stronę, tak jakby chciał zadać pytanie, na które sam zna odpowiedź… Z jednej strony energiczny i zadowolony z życia młody człowiek, z drugiej czaszka z czarnymi dziurami oczodołów. Splata się tu życie ze śmiercią. Na twarzy młodzieńca widać rozkojarzenie – nie patrzy na nas, tylko w stronę niewidocznej publiczności. Rozdźwięk pomiędzy rumianą twarzą mężczyzny a czaszką, której zęby groźnie połyskują – buduje napięcie w obrazie. Napięcie to jest tak prawdziwe, jak to, że śmierć kroczy zawsze koło nas i nigdy nie możemy być pewni, kiedy przejmie władzę nad naszym życiem.

Jacques-Louis David Śmierć Marata

Jesteśmy świadkami śmierci słynnego jakobina, zasztyletowanego podczas kąpieli. Niemal każdy szczegół jest nieprawdziwy lub wyolbrzymiony, jednakże efekt jest znakomity. Opadająca głowa, zaciśnięty list w dłoni, zakrwawiony nóż na pierwszym planie – to wszystko elementy świadczące o tym, że zabójstwo zostało popełnione przed chwilą. W twarzy widać cierpienie przyjęte z godnością. Jest w tym obrazie cisza i złociste światło, które zwiastują spokój zamordowanemu. Artysta, malując portret swojego przyjaciela, stawia oskarżenie ludzkiej niewdzięczności, broni męczenników. Obraz ten uznawany jest za arcydzieło w historii sztuki.

Inne przykłady malarskie:

Pieter Bruegel Triumf śmierci (obraz ludzkiego upadku)
Caravaggio Śmierć dziewicy (wizerunek młodej i martwej kobiety)
Georges De La Tour Maria Magdalena (cykl obrazów poświęconych nawracającej się Marii Magdaleny z atrybutami vanitas)
Nicolas Poussin Wenus lamentująca nad Adonisem (obraz utraconej miłości w obliczu śmierci)
Józef Simmler Śmierć Barbary Radziwiłłówny (król Zygmunt August przy łożu zmarłej żony)
Jacek Malczewski Śmierć Ellenai (nawiązanie do Anhellego Słowackiego oraz – kompozycyjnie – do obrazu Simmlera Śmierć Barbary Radziwiłłówny), Thanatos (kusząca młdoa kobieta z kosą jako wyobrażenie śmierci)
Edward Munch Śmierć w łóżku (obraz lęku przed przemijaniem)
Aleksander Gierymski Trumna chłopska (rozpacz po utracie dziecka)
Egon Schiele Śmierć i dziewczyna (kobieta i mężczyzna jako śmierć w miłosnym uścisku)
Zbigniew Beksiński Pełzająca śmierć (śmierć skradająca się po cichu jak pająk)