Motyw katastrofizmu

Katastrofizm oznacza pewien zespół tendencji, charakterystycznych zwłaszcza dla kultury XX wieku. Szczególnie wyraźnie wpływy katastrofizmu widoczne są w literaturze, zwłaszcza w poezji (dla grupy żagarystów była to cecha twórczości wręcz programowa). Katastrofizm dowodził, że kultura oraz cywilizacja stanęły na skraju upadku. Bardzo często pojawiają się w tego typu twórczości obrazy końca świata, Sądu Ostatecznego, katastrofizm łączy się przez to z wątkami apokaliptycznymi. Katastrofizm może oznaczać także pewien globalny kryzys światopoglądowy czy ideowy, degradację elementarnych dotąd wartości. Warto dodać, że rozróżnić można katastrofizm faktyczny (nieuchronny, kiedy zagłady już nie uda się uniknąć) oraz hipotetyczny (dowodzący, że katastrofa nastąpi, jeśli zagrożenia nie uda się zażegnać). Najwyraźniej katastrofizm dał znać o sobie w dziełach powstałych tuż przed II wojną światową. W literaturze najnowszej katastrofizm nie jest już tak wyraźnie obecny, spotkać można raczej tylko jego echa. Modny stał się zwłaszcza w kinie (wyróżnia się nawet osobny gatunek filmu katastroficznego).